Tarihçe

Yunan topraklarında insan yerleşiminin ilk izleri Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır (yaklaşık olarak M.Ö. 120000-10000). Takip eden Neolitik dönemde ise (yaklaşık olarak M.Ö. 7000-3000) çok sayıda Neolitik yerleşim biriminin ortaya çıktığı görülmektedir.Teselya (Sesklo, Dimini), Makedonya, Peloponnes (Mora) vb. bölgelerde binalar ve mezarlıklar ortaya çıkarılmıştır.

Tunç Çağı başlangıcı (yaklaşık olarak M.Ö. 3000-1100), Ege bölgesinde ilk kent merkezlerinin görüldüğü dönemi işaret etmektedir (Poliochni, Limnos).Tipik kültürel yapıların geliştiği bölgeler olan Girit, anakara Yunanistan, Kikladlar ve Kuzeydoğu Ege’de müreffeh yerleşim birimleri tespit edilmiştir.

M.Ö. 2.binyıl başlangıcında Minos Uygarlığı Girit’inde organize olmuş saray toplumları ve bunun bir sonucu olarak ilk yazı sistemleri ortaya çıkmaktadır. Minoslular, Knossos sarayı merkezli olarak, Doğu Akdeniz halklarıyla bir temas ağı kurmuşlar, buralardan çeşitli unsurlar benimseyerek belirleyici bir biçimde anakara Yunanistan ve Ege Adaları kültürlerini etkilemişlerdir.

Anakara Yunanistan’da, Miken Yunanlar, Santorini yanardağının patlaması (yaklaşık olarak M.Ö. 1500) sonucunda Girit’te meydana gelen yıkımdan faydalanarak M.Ö. 2.binyılın son asırlarında Ege’de baskın güç olmuşlardır. Miken, Tiryns, Pilos, Tebai, Gla, Atina ve İolkos’taki Miken akropolleri bürokratik şekilde organize olmuş krallıkların merkezlerini oluşturmaktadır. M.Ö. 1200 civarında Miken merkezlerinde meydana gelen geniş çaptaki yıkımlar, Miken medeniyetinde gerilemeye yol açmış ve Anadolu kıyıları ve Kıbrıs yönünde (1.Yunan Kolonisi) nüfus hareketlerine neden olmuştur.

Karanlık Çağ (M.Ö. 1150-900) olarak bilinen, yaklaşık iki yüzyıllık ekonomik ve kültürel durağanlığı takiben Geometrik dönemde (M.Ö. 9.-8. yüzyıllar) Yunan yeniden doğuşu başlamaktadır. Yunan şehir devletlerinin oluşumu, Yunan alfabesinin oluşturulması ve Homeros destanlarının yaratılması (M.Ö.8. yüzyıl sonu) bu dönemin belirleyici özelliklerini teşkil etmektedir.

Takip eden Arkaik yıllar (M.Ö.7.-6. yüzyıllar), büyük sosyal ve siyasal değişimlerin dönemi olmuştur. Yunan şehir devletleri, batıda İspanya’ya, kuzeyde Karadeniz’e ve güneyde Kuzey Afrika’ya (2.Yunan kolonisi) kadar koloniler kurmuşlar ve klasik yılların refahının temellerini atmışlardır. Klasik yıllara (M.Ö.5.-4. yüzyıllar), Atina’nın manevi ve siyasal hâkimiyeti damgasını vurmakta ve 5.yüzyılın ikinci dönemi Perikles’in “Altın Çağı” olarak anılmaktadır. Peloponnes Savaşı’nın M.Ö. 404 yılında sona ermesiyle Atina egemen konumunu kaybetmiştir.

M.Ö. 4. yüzyılda yeni güçler ortaya çıkar. Makedonyalı II.Philip ve oğlu Büyük İskender, Yunan topraklarında öncü rol üstlenmeye başlarlar. Büyük İskender’in Anadolu’ya seferi ve İndus nehrine kadar uzanan toprakları fethi, o dönemde bilinen dünyanın dengelerini kökten değiştirir. Büyük İskender’in ölümüyle uçsuz bucaksız imparatorluğun toprakları generalleri arasında paylaştırılır ve Helenistik dönemde egemen olacak krallıklar kurulur (M.Ö.3.-1. yüzyıllar).

Bu dönemde, Yunan şehirleri göreceli özerkliklerini korurlar, ancak eski güç ve saygınlığa sahip değillerdir. Romalıların ortaya çıkışı ve Yunan topraklarının M.Ö. 146 yılında tamamen fethi, Yunanistan’ı uçsuz bucaksız Roma İmparatorluğu’nun bir parçası haline getirir. Roma dönemi (M.S.1.-3. yüzyıllar) süresince Roma İmparatorlarının çoğu, Yunan medeniyetinin hayranı olarak Yunan şehirlerini ve özellikle Atina’yı ihya etmişlerdir. Aziz Pavlus’un M.S.1. yüzyıldaki yolculuğu ile yeni din Hıristiyanlık, Yunan topraklarında yavaş yavaş On iki Tanrı’ya ibadetin yerini almaya başlamıştır.

Günümüzde Yunanistan’ı ziyaret eden kişi, ülkede dağınık şekilde yer alan, yüzlerce arkeolojik alanlarda, arkeoloji müzeleri ve koleksiyonlarda, Paleolitik çağdan Roma dönemine kadar Yunan tarihinin “izlerini” tanıma fırsatına sahip olmaktadır.

Büyük Konstantin’in İmparatorluğun başkentini Roma’dan İstanbul’a taşıma kararı (M.S. 324), ağırlık merkezinin imparatorluğun doğu kesimine kaymasına yol açmıştır. Bu nakil, Bizans döneminin başlamasına işaret etmekte olup, Yunanistan’ı Bizans İmparatorluğu’nun bir bölgesi konumuna getirmiştir.

İstanbul’un batılı Haçlılar tarafından işgal yılı olan 1204 sonrasında Yunan topraklarının bazı bölümleri batılı hükümdarlar arasında bölüştürülmüştür. Venedikliler, ticaret yollarını kontrol edebilmek amacıyla Ege’de stratejik noktaları (adalar ve kıyı şehirleri) işgal etmişlerdir. İstanbul’un Bizanslılarca 1262 yılında yeniden alınışı, imparatorluğun varlığının son dönemini oluşturmaktadır.

Osmanlılar, M.S. 14. yüzyıldan itibaren imparatorluğun topraklarını işgal etmeye başlar ve 1453’de İstanbul’un Fethi ile imparatorluğun dağılışı tamamlanır. Girit, Yunan topraklarının Osmanlılarca fethedilen son bölümü olmuştur (1669). Yunan Ayaklanmasının başladığı 1821 yılına kadar yaklaşık dört asırlık Osmanlı egemenliği sürer.

Bizans dönemi ve Osmanlı hâkimiyeti yıllarından, sayısız eser, Bizans ve Bizans sonrası kilise ve manastırlar, Osmanlı binaları, büyüleyici Bizans ve Frenk kaleleri, diğer çeşitli anıtlar ve aynı zamanda çoğu Osmanlı ve kısmen Bizans formlarını muhafaza etmiş geleneksel yerleşim birimleri günümüze kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Yunan Devrimi’nin sonucu 1830’da sınırlı büyüklükteki topraklara sahip bağımsız bir Yunan krallığının kurulması olmuştur. 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başında yoğun Yunan nüfuslu topraklar yavaş yavaş Yunan Devleti’ne katılmışlardır. Yunanistan azami yüzölçümüne Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından, o dönemde başbakan olan Eleftherios Venizelos’un önemli katkılarıyla 1920’de ulaşacaktır. Yunan Devleti bugünkü sınırlarına İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra On iki Adalar’ın eklenmesiyle kavuşmuştur.

Yunanistan, yedi yıl süren diktatörlük dönemi sonrası 1974 yılında yapılan referandum ile Monarşi’den Cumhuriyet rejimine geçmiştir. 1981 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesidir.